က်န္းမာေရးဆိုင္ရာနည္းပညာမ်ား

ခုခံအား က်ဆင္းေသာ ေရာဂါ (HIV / AIDS)

| Posted by Dr. Win Thein

HIV / AIDS ေရာဂါ ဟာ တစ္ကမာၻ လံုးကို ျခိမ္းေျခာက္ အႏၲရာယ္ ျပဳေနဆဲ ကပ္ေရာဂါ (Pandemic diseases) မ်ားထဲ မွတစ္မ်ဳိး အပါ အ၀င္ ျဖစ္ပါတယ္.. HIV ပိုးကို စတင္ ေတြ႔႐ွိ ခဲ့တဲ့ ၁၉၈၁ ခုႏွစ္မွ သည္ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္ ထိ လူ႔အသက္ ေပါင္း ၂၅ သန္းေက်ာ္ ဆံုး႐ံႈး ေစခဲ့တဲ့ ကူးစက္ ေရာဂါ လည္း ျဖစ္ပါ တယ္.. ၂၀၀၅ ခုႏွစ္ တစ္ႏွစ္ထဲ မွာပင္ လူဦးေရ ၂.၄ မွ ၃.၃ သန္း ထိ ေသဆံုး ခဲ့ပါတယ္.. ၎ ထဲတြင္ ကေလး ၅၇၀,၀၀၀ ေက်ာ္ ပါ၀င္ ျပီး ေသဆံုး သူမ်ား ရဲ႕ သံုးပံု တစ္ပံု ဟာ ဆာဟာရ ေတာင္ပိုင္း အာဖ ရိက ႏိုင္ငံ မ်ားမွ ျဖစ္ၾက ပါတယ္.. HIV ကူးစက္ ခံရသူ ေပါင္းသည္ ကမာၻ႔ လူဦးေရ ရဲ႕ ၀.၆% ႐ွိႏိုင္ ေၾကာင္း ခန္႔မွန္း ထုတ္ျပန္ ထားပါတယ္...

HIV ဆိုသည္မွာ Human Immunodeficiency Virus ကို အတို ေကာက္ ေခၚဆိုတာ ျဖစ္ျပီး AIDS ဆိုသည္ မွာ HIV ဗိုင္းရပ္စ္ ေၾကာင့္ ျဖစ္ပြား ေသာ ေရာဂါ လကၡဏာ စု (Acquired Immuno-Deficiency Syndrome) ကို ေခၚဆို တာျဖစ္ ပါတယ္.. HIV ဗိုင္းရပ္စ္ ဟာ Retroviridae အုပ္စု ၀င္ ျဖစ္ျပီး HIV-1 နဲ႔ HIV-2 ဆိုျပီး မ်ဳိးကဲြ ႏွစ္မ်ဳိး ႐ွိပါတယ္.. HIV-1 ဟာ ပိုမို ျပင္းထန္ ကူးစက္ လြယ္ျပီး တစ္ကမာၻ လံုး ပ်ံ႕ႏွံ႔ ကူးစက္ ေနတဲ့ အမ်ဳိး အစား ျဖစ္ပါတယ္.. HIV-2 ကေတာ့ ကူးစက္ မႈႏႈန္း နည္းပါး ျပီး အဓိက အားျဖင့္ အေနာက္ အာဖရိက မွာ အေတြ႔ မ်ားပါတယ္...

HIV ဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ ခံရ ျပီဆိုလွ်င္ လူ႔ခႏၶာ ကိုယ္တြင္း ခုခံမႈ စနစ္ (Immune System) တြင္႐ွိ CD4 Cell (Helper T Cells) ကို အဓိက ကူးစက္ ဖ်က္ဆီး ပါတယ္.. ပံုမွန္ က်န္းမာေသာ လူတြင္ CD4 Cell အေရ အတြက္ ဟာ ေသြး တစ္ မိုက္ခ႐ို လီတာ မွာ ၁၂၀၀ (1200 cells/μl) ႐ွိပါတယ္.. HIV ဗိုင္းရပ္စ္ က CD4 Cell မ်ားကို နည္းလမ္း (၃) သြယ္ ျဖင့္ တိုက္ခိုက္ ေလ်ာ့နည္း ေစျပီး ခႏၶာကိုယ္ ခုခံမႈ စနစ္ ကို က်ဆင္း ေစပါတယ္..

1. HIV ဗိုင္းရပ္စ္ က CD4 Cell ကို တိုက္႐ိုက္ ကူးစက္ ဖ်က္ဆီး ျခင္း (Direct Viral Killing)
2. HIV ဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ ခံရေသာ CD4 Cell မ်ား၏ သက္တမ္း ကုန္ဆံုး မႈျမန္ လာျခင္း (Increased rates of apoptosis in infected cells)
3. HIV ကူးစက္ ခံရေသာ CD4 Cell မ်ားကို CD8 Cell မ်ားက ရန္သူ ပိုးမႊား ထင္မွတ္ ျပီး မွားယြင္း တိုက္ခိုက္ျခင္း (Killing of infected CD4 T Cells by CD8 cytotoxic cells that recognize infected cells)

တုိ႔ေၾကာင့္ CD4 Cell မ်ား ေလ်ာ့နည္း က်ဆင္း လာေစ ပါတယ္...

HIV ကူးစက္ မႈ႐ွိမ႐ွိ စစ္ေဆး ရန္ HIV antibody ကို လွ်င္ျမန္စြာ စစ္ေဆး ေပးေသာ ကိရိယာ (Rapid HIV test) မ်ားဟာ ေနရာ အႏွံ႔ အလြယ္ တကူ ရ႐ွိ ႏိုင္ပါတယ္.. အျခား စစ္ေဆး ႏိုင္ေသာ စမ္းသပ္ နည္းမ်ား ကေတာ့ ELISA , Western Blot နည္းမ်ား ျဖစ္ပါတယ္.. HIV ပိုး၀င္ ေရာက္ျပီး ခ်ိန္မွ HIV antibody စတင္ စစ္ေဆး ေတြ႔႐ွိ ခ်ိန္ထိ ကာလကို Window period ဟု ေခၚပါတယ္.. ဒီကာလ မွာ ဆိုရင္ HIV ကူးစက္ ခံရ မွန္းမသိ ႏိုင္တဲ့ အခ်ိန္ ျဖစ္ျပီး ထပ္မံ ၍ အျခား သူသို႔ လည္း ကူးစက္ ႏိုင္စြမ္း ႐ွိပါတယ္.. ၉၉% ေသာ HIV ကူးစက္ ခံရသူ မ်ားသည္ ကူးစက္ ခံရျပီး ၃ လ အၾကာတြင္ HIV antibody (HIV test) စစ္ေဆး ေတြ႔႐ွိ ႏိုင္ပါတယ္...

ေရာဂါ လကၡဏာ မ်ားကို အဓိက (၄) ပိုင္း ခြဲျခား ထားပါတယ္..

1. ေရာဂါပ်ဳိးျခင္း (Incubation Period)
   • ဒီကာလ ဟာ ခႏၶာကိုယ္ တြင္း ေရာဂါ ပိုး၀င္ ေရာက္ျပီး ေနာက္ ၂ ပတ္မွ ၄ ပတ္ အတြင္း ေရာဂါ ပ်ဳိးခ်ိန္ (Incubation Period) ျဖစ္ပါတယ္.. ဒီအခ်ိန္ မွာဆို ရင္ ဘာလကၡ ဏာမွ မျပ တတ္ပါဘူး..
2. လတ္တေလာ HIV ပိုး ၀င္ေရာက္ျပီး လကၡဏာမ်ား (Acute HIV Infection)
   • HIV ဗိုင္းရပ္စ္ ပိုးကူးစက္ ခံရျပီး ၂ ပတ္မွ ၄ ပတ္ အတြင္း ျဖစ္ပြား တတ္ပါတယ္.. ကူးစက္ ခံရ သူမ်ား ၏ ၈၀% မွ ၉၀% သည္ ဖ်ားျခင္း၊ အက်ိတ္မ်ား ေပၚလာျခင္း၊ လည္ပင္း နာလာျခင္း၊ ၾကြက္သား နာက်င္ ကိုက္ခဲျခင္း၊ ႏံုးေခြ တတ္ျခင္း၊ ပါးစပ္ ႏွင့္ လည္ေခ်ာင္း တစ္၀ိုက္ နာက်င္ တတ္ျခင္း စသည့္ တုပ္ေကြး လကၡဏာ ကဲ့သို႔ ျဖစ္ပြား တတ္ျပီး အနည္းဆံုး တစ္ပတ္ မွ ၄ ပတ္ထိ ၾကာတတ္ ပါတယ္.. ဒီလို လကၡဏာ ေတြဟာ တုပ္ေကြးနဲ႔ အျခား ေရာဂါ ပိုး၀င္ လကၡဏာ ေတြနဲ႔ တူတာ ေၾကာင့္ HIV ပိုး ကူးစက္ ခံရ မွန္း ကဲြကဲြ ျပားျပား မသိႏိုင္ ပါဘူး..
3. HIV ပိုး႐ွိျပီး လကၡဏာ မျပသေသာ ကာလ (Latency Stage)
   • ဒီကာလ မွာဆိုရင္ ခႏၶာကိုယ္ ကိုယ္ခံအား ေကာင္းမြန္ လာလို႔ ဗိုင္းရပ္စ္ အေကာင္ေရ ေလ်ာ့နည္း ေနေသာ အခ်ိန္ ျဖစ္ျပီး ကူးစက္ ခံရသူ ၏ ကိုယ္ခံ အား အေျခ အေန အရပ္ရပ္ ေပၚ မူတည္ျပီး ၂ ပတ္မွ ႏွစ္ ၂၀ ထိ ၾကာျမင့္ ႏိုင္ပါတယ္..
4. ခုခံအား က်ဆင္းျခင္းေၾကာင့္ ေရာဂါ လကၡဏာစု ေပၚလာျခင္း (AIDS)
   • ဒီအခ်ိန္ မွာ ဆိုရင္ CD4 Cell အေရ အတြက္ ဟာ ေသြး တစ္မိုက္ ခ႐ို လီတာ မွာ ၂၀၀ ေအာက္ ေရာက္လာ ျပီး ခႏၶာကိုယ္ ခုခံအား လည္း က်ဆင္းလာ ပါတယ္.. အခုလို ခုခံအား က်ဆင္း လာခ်ိန္မွာ အျခား ေသာ အခြင့္ အခါသင့္ ေရာဂါ မ်ား (Opportunistic Infections) ေပၚေပါက္ လာျပီး အသက္ အႏၲရာယ္ ကို ျခိမ္းေျခာက္ လာပါတယ္.. တီဘီ (TB)၊ ခုခံအား က်ဆင္းခ်ိန္ ျဖစ္ပြား ေသာ နမိုးနီးယား (PCP)၊ ေရယုန္ (Herpes simplex)၊ မွကၡ႐ု (Oral Candidiasis)၊ အူလမ္း ေၾကာင္း ပိုး၀င္ ျခင္း (Bacterial Enteric Infection)၊ အက်ိတ္ ကင္ဆာ မ်ား (Non-Hodgkin Lymphoma & Kaposi's sarcoma) အစ ႐ိွသျဖင့္ အခြင့္ အခါ သင့္ေရာဂါ မ်ား ျဖစ္ပြား လာပါတယ္.. ခုခံအား က်ဆင္း ခ်ိန္တြင္ အမ်ားစု ခံစားရ ေသာ ေရာဂါ လကၡ ဏာမ်ားမွာ
     • ကိုယ္အ ေလးခ်ိန္ မူလထက္ ၁၀% ေက်ာ္ က်ဆင္းျခင္း၊
     • တစ္လ ထက္ေက်ာ္ ၍၀မ္း ေလွ်ာျခင္း၊
     • တစ္လ ထက္ေက်ာ္ ၍ ဖ်ားျခင္း၊ (တစ္သ မတ္တည္း (သို႔) အတက္ အက် အားျဖင့္ ဖ်ားတတ္ ပါတယ္)
     • မွကၡ႐ု ေပါက္လာျခင္း၊
     • ၾကာ႐ွည္စြာ ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း၊ ေမာလာျခင္း၊
     • အက်ိတ္မ်ား ထြက္လာျခင္း၊
     အစ ႐ိွသျဖင့္ ျဖစ္တတ္ ပါတယ္..

HIV ဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္ ႏိုင္ေသာ နည္းလမ္း မ်ားမွာ အမ်ား သိ႐ွိ ျပီးျဖစ္တဲ့ အတိုင္း ေရာဂါ ပိုး႐ွိသူ ႏွင့္ လိင္တူ လိင္ကဲြ ဆက္ဆံ ျခင္း၊ ေရာဂါ ပိုးပါ ေသာ ေသြးသြင္း မိျခင္း၊ ေရာဂါ ပိုး႐ွိ သူႏွင့္ ေဆးထိုး အပ္ ေဆးထိုး ျပြန္ မွ်ေ၀ သံုးစြဲ ျခင္း - ေဆးမင္ ေၾကာင္ ထိုးျခင္း - ဓါတ္အပ္ စိုက္ျခင္း၊ ေရာဂါ ပိုး႐ွိေသာ ေသြး/ ခႏၶာကိုယ္ အရည္ မ်ားမွ ထိခိုက္ ဒဏ္ရာ သို႔ ထိမိ၍ ကူးစက္ျခင္း (ဥပမာ - ေဆးထိုး အပ္စူး မိျခင္း၊ ခႏၶာ ကိုယ္႐ွိ ျပတ္႐ွ ဒဏ္ရာ - အျခား ဒဏ္ရာ မ်ားကို ေသြးထိ မိျခင္း၊ မုတ္ဆိတ္ ရိပ္ဓား မွ တစ္ဆင့္ ထိ႐ွ ကူးစက္ျခင္း)၊ ကိုယ္၀န္ ေဆာင္ မိခင္ မွ ကေလး သို႔ကူး စက္ျခင္း၊ စသည္ တို႔ ျဖစ္ ပါတယ္..

HIV ကူးစက္ ခံရ ျခင္းကို လံုး၀ ေပ်ာက္ကင္း ေစႏိုင္ ေသာ ေဆး၀ါး မ်ား ယခု အခ်ိန္ ထိမ ေပၚေသးပါ.. ဗိုင္းရပ္စ္ ေပါက္ပြား မႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ ေပးျပီး CD4 Cell အေရ အတြက္ ဆက္မေလ်ာ့ က်ေစ ျခင္းျဖင့္ ေရာဂါ ေ႐ွ႕ဆက္ တိုးမႈကို ဟန္႔တားေသာ ေဆးမ်ား သာ႐ွိ ပါတယ္.. ေဆးကုသ ေပးရျခင္း ရဲ႕ ရည္႐ြယ္ခ်က္ ကေတာ့

• HIV ပိုးေၾကာင့္ ခံစား ရေသာ ေရာဂါ ေ၀ဒနာ မ်ားကို သက္သာ ေစရန္ ႏွင့္ ေရာဂါ ပိုးအေရ အတြက္ ကိုေလွ်ာ့ ခ်ေပးရန္၊
• လူနာ၏ သက္တမ္း ကို ဆြဲဆန္႔ ေပးရန္၊
• လူနာ၏ က်န္းမာေရး ေကာင္းမြန္ ေစျပီး အလုပ္ ျပန္လုပ္ ႏိုင္ေစရန္

တို႔ ျဖစ္ပါတယ္..

ခုခံမႈက်ဆင္းေသာ ေရာဂါ အတြက္ သံုးေသာေဆး၀ါးမ်ား

NsRTIs	NtRTI	NNRTIs	PIs
Zidovudine (ZDV) Didanosine (DDI) Lamivudine (3TC) Stavudine (d4T) Abacavir (ABC)	Tenofovir (TDF)	Nevirapine (NVP) Efavirenz (EFV)	Saquinavir (SQV) Ritonavir (RTV) Lopinavir (LPV) Nelfinavir (NFV) Indinavir (IDV)

NsRTI	= Nucleoside Reverse Transcriptase Inhibitor
NtRTI	= Nucleotide Reverse Transcriptase Inhibitor
NNRTI	= Non-nucleoside Reverse Transcriptase Inhibitor
PI	= Protease Inhibitor

အခု လက္႐ွိ လက္ခံ သံုးစြဲ ေနတဲ့ ကုထံုး ကေတာ့ HAART (Highly Active Anti Retroviral Therapy) ျဖစ္ပါတယ္.. ေဆးအနည္း ဆံုး (၃) မ်ဳိးတြဲ ေပးျပီး လူနာ၏ အေျခ အေန၊ ေဆး ရ႐ွိမႈ နဲ႕ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ဳိး ထည့္သြင္း စဥ္းစား ရမႈ တို႔ေပၚ မူတည္၍ အျမဲ မျပတ္ ေစာင့္ၾကပ္ စစ္ေဆး ျခင္းျဖင့္ ကုသ ေပးရ ပါတယ္.. လူနာ ၏ CD4 Cell အေရ အတြက္ ၂၀၀ ႏွင့္ ေအာက္ ေရာက္လွ်င္ ေသာ္၎၊ သို႔မဟုတ္ CD4 Cell ၂၀၀ ၀န္းက်င္ ဟု ယူဆ ရတဲ့ ျပင္ပ ေရာဂါ လကၡဏာ အေျခ အေန မ်ားကို ၾကည့္႐ႈ ၍၎ ေဆးေပး ကုသဖို႔ ဆံုးျဖတ္ ရပါတယ္.. ပထမ ဦးစား ေပးေဆး အတြဲ ကေတာ့ 2 NsRTI (Lamivudine + Zidovudine (or) Stavudine) + 1 NNRTI (Nevirapine (or) Efavirenz) ျဖစ္ျပီး ဒုတိယ ဦးစား ေပး အေနနဲ႔ ကေတာ့ 2 NsRTI + 1 PI ျဖစ္ပါတယ္.. ေဆးရဲ႕ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ဳိး၊ လူနာ၏ က်န္းမာ ေရးတိုးတက္ မႈအေျခ အေန တုိ႔ကို အျမဲ မျပတ္ ေစာင့္ၾကည့္ ရျပီး လူနာ သက္တမ္း တစ္ေလွ်ာက္ လံုး ေဆးေပး ေနရ ပါမယ္.. ဓါတ္ခြဲ ခန္း အဆင္ ေျပေသာ ေနရာ ျဖစ္ပါက လူနာ ၏ CD4 Cell အေရ အတြက္၊ ဗိုင္းရပ္စ္ အေကာင္ ေရ စစ္ေဆး ေနရျပီး ကုထံုး၏ ေဆးစြမ္း ျပသ မႈ ႐ွိမ႐ွိ နဲ႔ ေဆးရဲ႕ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ဳိး ေတြကို ေစာင့္ၾကည့္ ေနရ ပါမယ္.. ေဆးမ ေပးမီ အခြင့္ အခါ သင့္ ၀င္ေရာက္မႈ ႐ွိေသာ တီဘီ၊ နမိုး နီးယား၊ မွကၡ႐ု စသည့္ ေရာဂါ မ်ား႐ွိ ပါက အရင္ ကုသ ဖို႔လို အပ္ပါတယ္...

HIV ပိုးပါေသာ ေသြး/ အရည္ ႏွင့္ မေတာ္ တဆ ထိခိုက္ မိျခင္း တြင္ ေအာက္ပါ အေျခ အေန (၄)မ်ဳိး ျဖစ္ႏိုင္ ပါတယ္..

1. HIV လူနာ တြင္ သံုးေသာ ေဆးထိုး အပ္ (သို႔) ခၽြန္ေသာ အရာျဖင့္ ထိခိုက္ စူး၀င္ မိျခင္း၊
2. HIV လူနာ မွ ေသြး (သို႔) အရည္ မ်ား ပါးစပ္၊ မ်က္စိ စသည့္ ႏူးညံ့ အေရျပား (Mucous membrane) သို႔ စင္မိျခင္း၊
3. HIV လူနာ မွ ေသြး (သို႔) အရည္ မ်ား ဒဏ္ရာ မ႐ွိ ေသာ ပံုမွန္ အေရ ျပားသို႔ မ်ားျပား စြာ ထိစင္ မိျခင္း၊
4. HIV လူနာ မွ ေသြး (သို႔) အရည္ ႏွင့္ ဒဏ္ရာ ရထားေသာ အေရျပား သို႔ အနည္းငယ္ သာ ထိမိျခင္း၊

အထက္ပါ အေျခ အေန (၄) မ်ဳိးတြင္ ပထမ (၂) မ်ဳိးသည္ ေဆးေသာက္ ကာကြယ္ ဖို႔ လိုအပ္ျပီး ဒုတိယ (၂) မ်ဳိးမွာ အေျခ အေနေပၚ မူတည္ျပီး စဥ္းစား ဆံုးျဖတ္ ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္... ေဆး (၃) မ်ဳိး ကို ၄ ပတ္ၾကာ ေသာက္ရ မွာ ျဖစ္ျပီး မေတာ္ တဆ ထိေတြ႔ မိျပီး ၂ နာရီ မွ ၂၄ နာရီ အတြင္း စေသာက္ ရပါမယ္.. အကယ္၍ ေဆးရ ႐ွိမႈ အဆင္သင့္ မျဖစ္ ပါက ၄၈ နာရီ မွ ၇၂ နာရီ ထက္ ေနာက္မက် ေစဘဲ ေဆးေသာက္ သင့္ပါတယ္.. ေဆးရဲ႕ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ဳိး ႐ွိသျဖင့္ ေဆးေသာက္ ရာမွာ လည္း နားလည္ တတ္ကၽြမ္း ေသာ ဆရာ၀န္ ၏ ၾကီးၾကပ္ ေစာင့္ၾကည့္ မႈေအာက္ တြင္သာ သံုးစြဲ သင့္ပါတယ္.. ေသာက္ရမယ့္ ေဆးအတြဲ ေတြကေတာ့

ပထမဦးစားေပး ေသာက္သံုးရမည့္ ေဆးတြဲ = Zidovudine 300 mg twice daily + Lamivudine 150 mg twice daily + Efavirenz 600 mg once daily (OR) Indinavir 800 mg 3 times a day

ဒုတိယဦးစားေပး ေသာက္သံုးရမည့္ ေဆးတြဲ = Stavudine 40 mg (if B.W > 60 kg) Stavudine 30 mg (if B.W < 60 kg) twice daily + Lamivudine 150 mg twice daily + Efavirenz 600 mg once daily (OR) Indinavir 800 mg 3 times a day

ေရာဂါ ကာကြယ္ ျခင္းအေန နဲ႔ မလို အပ္ပဲ ေသြး သြင္းမႈ မခံယူပဲ မျဖစ္ မေန လိုအပ္ ပါက ေသခ်ာစြာ စစ္ေဆး ရန္၊ ေဆးထိုး ပိုက္ ေဆးထိုး အပ္မ်ား ကို မွ်ေ၀ သံုးစြဲ ျခင္း မျပဳရန္၊ မသန္႔႐ွင္းေသာ ကိရိယာ မ်ားျဖင့္ ေဆးမင္ ေၾကာင္ထိုး ျခင္း ဓါတ္အပ္ စိုက္ျခင္း မျပဳ လုပ္ရန္၊ ေဆး၀န္ ထမ္းမ်ား အေနျဖင့္ မေတာ္ တဆ ထိခိုက္ မႈျဖစ္ေစ မည့္ အျပဳ အမူ မ်ဳိး ေရွာင္ၾကဥ္ ရန္ နဲ႔ ကာကြယ္ ထားရန္၊ လိင္ဆက္ ဆံရာ တြင္ အကာ အကြယ္ ကြန္ဒံုး အသံုး ျပဳရန္၊ သြားတိုက္တံ မုတ္ဆိတ္ ရိပ္ဓါး လက္သည္း ညွပ္ မ်ားကို မွ်ေ၀ သံုးစြဲ ျခင္း မျပဳရန္ တို႔ ျဖစ္ပါတယ္.. သာမန္ လက္ဆြဲ ႏႈတ္ဆက္ ျခင္း၊ အတူ စားသံုး သြားလာ ေနထိုင္ ျခင္းတို႔ ျဖင့္ ေရာဂါ ကူးစက္ ႏိုင္ျခင္း မ႐ွိပါ.. မိခင္တြင္ HIV ကူးစက္ ခံထား ရပါက ရင္ေသြး ငယ္သို႔ ကူးစက္ မႈ နည္းေအာင္ ကိုယ္၀န္ ေဆာင္ ကာလ ႏွင့္ မီးဖြားစဥ္ အတြင္း ေဆးေသာက္ ကာကြယ္ ႏိုင္ပါ တယ္.. ယခု အခါ HIV ကာကြယ္ ေဆး၏ လမ္းစ ကို ေတြ႔႐ွိ ျပီျဖစ္ ေၾကာင္း ျပီးခဲ့တဲ့ စက္တင္ဘာ ေနာက္ဆံုး ပတ္က သတင္း ဌာနမ်ားမွ ေၾကျငာ သြားခဲ့ ပါေၾကာင္း ေရးသား လုိက္ရ ပါတယ္... အားလံုး ေဘးဘယာ အေပါင္းမွ ကင္းေ၀း ၾကပါေစ...။

References;
>>http://en.wikipedia.org/wiki/Hiv
>>http://en.wikipedia.org/wiki/HIV_test
>>http://www.medicinenet.com/human_immunodeficiency_virus_hiv_aids/article.htm
>>Guidelines for the clinical management of HIV/AIDS in adults and adolescents by National AIDS-STD Prevention and Control Programme, DOH, MOH, Myanmar printed in December 2004

Readers' Comments (0)

0 Response to "ခုခံအား က်ဆင္းေသာ ေရာဂါ (HIV / AIDS)"

အသည္းေရာင္အသား၀ါစီေရာဂါ (Hepatitis C Infection)

| Posted by Dr. Win Thein

အသည္းေရာင္ စီ ေရာဂါ ဟာလည္း အသည္းေရာင္ ဘီ ေရာဂါ နည္းတူ ကူးစက္မႈ မ်ားေနဆဲ ေရာဂါ တစ္မ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္.. အသည္းေရာင္ စီပိုး ကို ၁၉၇၀ ခုႏွစ္ က စတင္ ေတြ႔႐ွိ ခဲ့ျပီး ေအမဟုတ္ ဘီမဟုတ္ ပိုး (Non-A Non-B virus) ဟု ေခၚေ၀ၚ ခဲ့ပါတယ္.. ၁၉၈၉ ခုႏွစ္ မွာ စီပိုး ဟု အမည္ ေျပာင္းလဲ အတည္ ျပဳခဲ့ ပါတယ္.. ကမာၻ တစ္၀ွမ္း လူဦးေရ သန္း ၂၇၀ မွ ၃၀၀ ခန္႔ ကူးစက္ ခံေနရ ေၾကာင္း ခန္႔မွန္း ထားပါတယ္.. အေမရိက တြင္ အသည္း အစား ထိုး လဲလွယ္ သူမ်ား ရဲ႕ အဓိက အေၾကာင္း မွာ အသည္း ေရာင္စီပိုး ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္...

အသည္းေရာင္ စီ ဗိုင္းရပ္စ္ ပိုးဟာ အသည္းေရာင္ ေအ၊ ဘီ ပိုးတို႔ နဲ႔ မတူဘဲ အုပ္စု ကဲြျပား ျခားနား ပါတယ္.. စီပိုး ဟာ Flaviviridae အုပ္စု ၀င္ျဖစ္ ျပီး RNA ဗိုင္းရပ္စ္ ျဖစ္ပါတယ္.. Flaviviridae အုပ္စု ၀င္ အျခား ဗိုင္းရပ္စ္ ပိုးမ်ား ကေတာ့ ေသြးလြန္ တုပ္ေကြး ျဖစ္ေစ တဲ့ဗိုင္းရပ္စ္ (Dengue virus) နဲ႔ Yellow Fever virus တို႔ ျဖစ္ပါတယ္.. စီပိုး ရဲ႕ အေပၚယံ လႊာမွာ အင္ဇိုင္း နဲ႔ ပ႐ိုတိန္း ပါ၀င္ျပီး ၎တို႔ ဟာ ခႏၶာကိုယ္ ဆဲလ္ မ်ား (အထူး သျဖင့္ အသည္း ဆဲလ္) အတြင္းတြင္ ပြားမ်ား တတ္ၾက ပါတယ္.. စီပိုး တြင္ မ်ဳိးကြဲ (Genotype) (၆)မ်ဳိး ႐ိွျပီး ၁ မွ ၆ ထိ ေခၚေ၀ၚ သတ္မွတ္ ပါတယ္.. မ်ဳိးကြဲ မ်ား မတူညီ မႈေပၚ မူတည္ ျပီး ကုသ မႈေပ်ာက္ ကင္းႏိုင္ စြမ္းလည္း ကြာျခား တတ္ပါတယ္.. အေမရိက တြင္ အသည္းေရာင္ စီပိုး ကူးစက္ ခံရ သူမ်ားရဲ႕ ၈၀% ဟာ မ်ဳိးကြဲ ၁ (Genotype 1) ျဖစ္ျပီး က်န္ ၂၀% ကသာ အျခား မ်ဳိးကြဲ မ်ား ျဖစ္ၾက ပါတယ္.. အေ႐ွ႕ အလယ္ ပိုင္းန႔ဲ အာဖ ရိက ႏိုင္ငံ မ်ားမွာ ေတာ့ မ်ဳိးကြဲ ၄ (Genotype 4) အေတြ႔ မ်ားပါတယ္..

အသည္းေရာင္ စီပိုး ကူးစက္ ခံရ ပါက ဘီပိုး နဲ႔ မတူ တဲ့ အခ်က္ မွာ ခႏၶာကိုယ္ ခုခံမႈ စနစ္ (Immune System) က စီပိုး ကင္းစင္ ေအာင္ မတိုက္ ထုတ္ႏိုင္ ျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္.. ဒါ့ေၾကာင့္ စီပိုး ကူးစက္ ခံရ ျပီဆို ရင္ အားလံုး လိုလို နာတာ ႐ွည္ပိုး သယ္ေဆာင္ သူ ျဖစ္လာ ၾကပါတယ္.. လတ္တေလာ ကူးစက္ ခံရ သူမ်ား ရဲ႕ ၆၀% မွ ၇၀% ဟာ ေရာဂါ လကၡဏာ ျပသ မႈ မ႐ွိ ၾကပါဘူး.. အခ်ဳိ႕ မွာသာ တုပ္ေကြး ကဲ့သို႔ ဖ်ားနာ ကိုက္ခဲ ျခင္း၊ ႏံုးေခြ လာျခင္း၊ အစာ မစား ခ်င္ျခင္း၊ ဗိုက္နာ ျခင္း၊ အသား ၀ါလာျခင္း တို႔ ျဖစ္ေပၚ တတ္ပါတယ္.. စီပိုး ကူးစက္ ခံရျပီး (၆)လ ေက်ာ္ပါက နာတာ႐ွည္ ပိုးသယ္ ေဆာင္သူ အျဖစ္ သတ္မွတ္ ပါတယ္.. လတ္တေလာ သုေတ သနျပဳ ေတြ႔႐ွိ ခ်က္မ်ား အရ စီပိုး ကူးစက္ ခံရ ျပီး မကု သသူ နာ တာ႐ွည္ ပိုးသယ္ ေဆာင္ အသည္း ေရာင္ သူမ်ား၏ သံုးပံု တစ္ပံု ခန္႔မွာ ႏွစ္ ၂၀ အတြင္း အသည္း ေျခာက္ေရာ ဂါ ျဖစ္ပြား တတ္ေၾကာင္း ေတြ႔႐ွိ ရပါတယ္.. ေနာက္ထပ္ သံုးပံု တစ္ပံု ကေတာ့ ႏွစ္ ၃၀ အတြင္း ျဖစ္ပြား တတ္ျပီး က်န္ သံုးပံု တစ္ပံု ကေတာ့ သူတို႔ သက္တမ္း တစ္ေလွ်ာက္ အသည္း ေျခာက္ေရာ ဂါ ျဖစ္ပြား ျခင္းမ႐ွိ ပဲ ေနထိုင္ ႏိုင္ေၾကာင္း ေတြ႔႐ွိ ရပါတယ္..

ကူးစက္ မႈအမ်ား ဆံုး နည္းလမ္း မွာ အဓိက ေသြးမွ တစ္ဆင့္ ကူးစက္ ခံရ ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္.. ေရာဂါ ပိုးပါေသာ ေသြးသြင္း မိျခင္း၊ ေရာဂါပိုးပါေသာ မသန္႔႐ွင္း ေသာ ေဆးထိုး ျပြန္ ေဆးထိုး အပ္ သံုးျခင္း၊ ေသခ်ာ စြာ ပိုးသတ္ မႈ မ႐ွိေသာ ေဆးခန္း သံုး- ေဆး႐ံု သံုး ပစၥည္း မ်ား အသံုး ျပဳျခင္း (ဥပမာ- ေက်ာက္ကပ္ ေဆးစက္၊ သြားႏႈတ္ ကိရိယာ၊ .....)၊ ေရာဂါ ပိုးပါ ေသာ ကိရိယာ တို႔ျဖင့္ ေဆးမင္ ေၾကာင္ထိုး - ဓါတ္အပ္ စိုက္ျခင္း၊ ကိုယ္၀န္ ေဆာင္ မိခင္ မွ ကေလး သို႔ ကူးစက္ ျခင္းအစ ႐ွိသျဖင့္ ျဖစ္ပါတယ္.. လိင္ဆက္ ဆံျခင္း မွ ကူးစက္ မႈမွာ နည္းပါး ပါတယ္.. လိင္မွ တစ္ဆင့္ ကူးစက္ တတ္ေသာ အျခား ေရာဂါ မ်ား (ဥပမာ- ဆစ္ဖလစ္၊ ဂႏို၊ ကလာ မိုင္ဒီးယား ...) ႐ွိ မွသာ ေသြးထြက္ ႏိုင္ေျခ ႐ွိတာ ေၾကာင့္ ကူးစက္ ႏိုင္ ပါတယ္..

ေရာဂါ စစ္ေဆး မႈ အေနျဖင့္ တြင္က်ယ္ စြာအသံုး ျပဳႏိုင္ သည့္နည္း မွာ စီပိုး အန္တီ ေဘာ္ဒီ (Anti-HCV) Rapid Test ျဖစ္ပါတယ္.. Anti-HCV (+) စစ္ေဆး ေတြ႔႐ွိ ျခင္းဟာ စီပိုး ၀င္ေရာက္ ဖူးျခင္းကို ျပသ တာျဖစ္ျပီး လတ္ တေလာ စီပိုး အေျခ အေန ကို မသိ ႏိုင္ပါ.. ဒါ့ေၾကာင့္ လတ္တေလာ စီပိုး အေျခ အေန ကို သိရန္ ေမာ္လီက်ဴလာ ႏူကလစ္ အက္စစ္ စစ္ေဆး ျခင္း (Molecular Nucleic Acid Testing) နည္းမ်ား ျဖစ္တဲ့ Polymerase Chain Reaction (PCR)၊ Transcription Mediated Amplification (TMA)၊ branch DNA (b-DNA) စသည့္ နည္းမ်ား ဟာ စီပိုး လတ္တေလာ ႐ွိေန ေၾကာင္း ျပသ ႐ံုသာ မက ပိုးေကာင္ေရ (HCV viral load) ကိုပါ သိ႐ွိ ႏိုင္ပါတယ္.. ပိုးေကာင္ေရ စစ္ေဆး ျခင္းဟာ ေဆးကုသ ရာမွာ လည္း ထိေရာက္မႈ ႐ွိမ႐ွိ စစ္ေဆး ရာမွာ အသံုး ၀င္ပါတယ္..

ေရာဂါ ကုသမႈ အေနျဖင့္ Pegylated Interferon alpha (PEGASYS^TM, PEG-Intron^TM) ထိုးေဆး ကို တစ္ပတ္ တစ္ၾကိမ္၊ Ribavirin ကို ေန႔စဥ္ ေသာက္ေဆး အေနျဖင့္ ႏွစ္မ်ဳိး တြဲ ကုသ ႏိုင္ပါတယ္.. ေဆးကု သျခင္းရဲ႕ ေနာက္ ဆက္တဲြ ေဆးဒဏ္ မ်ားကေတာ့ ႐ိုးတြင္း ခ်ဥ္ဆီ (Bone Marrow) မွ ေသြးနီဥ ေသြးျဖဴဥ ထုတ္လုပ္မႈ က်ဆင္း ေစျခင္း ျဖစ္ပါတယ္.. ဒါ့ေၾကာင့္ ေဆးကု ေနစဥ္ ကာလ အတြင္း ေသြးနီဥ ေသြးျဖဴဥ အေျခ အေန မ်ားကို အျမဲ စစ္ေဆး ေနရျပီး လိုအပ္တဲ့ ေဆး၀ါး မ်ားကို ထိုးႏွံ ေပးေန ရပါတယ္.. စီပိုး မ်ဳိးကြဲ ေပၚ မူတည္ ျပီး ကုသမႈ အခ်ိန္ ကာလ လည္း ၂၄ ပတ္ (သို႔) ၄၈ ပတ္ ကုသရ ပါတယ္.. ေပ်ာက္ကင္း ႏိုင္စြမ္း အေနနဲ႔ မ်ဳိးကြဲ ၂ နဲ႔ ၃ (Genotype 2 & 3) ကို (၂၄) ပတ္ ၾကာ ကုသ ပါက ၇၅% ၊ မ်ဳိးကြဲ ၁ (Genotype 1) ကို (၄၈) ပတ္ၾကာ ကုသ ပါက ၅၀%၊ မ်ဳိးကြဲ ၄ (Genotype 4) ကို (၄၈) ပတ္ၾကာ ကုသ ပါက ၆၅% အသီးသီး ေပ်ာက္ကင္း ႏိုင္ေၾကာင္း ေတြ႔႐ွိ ရပါတယ္.. မ်ဳိးကြဲ ၆ (Genotype 6) အတြက္ လည္း မ်ဳိးကြဲ ၁ ကုထံုး အတိုင္း (၄၈) ပတ္ ၾကာ ကုသ ျပီး အခ်ဳိ႕ သမားေတာ္ မ်ားမွာ (၂၄) ပတ္ ကုထံုး ျဖင့္ ကုသျပီး ေပ်ာက္ကင္း ႏိုင္စြမ္း ႐ွိမ႐ွိ အေျဖ ႐ွာေန ဆဲျဖစ္ ပါတယ္.. အားလံုး ကိုျခံဳ ျပီး ေျပာရ ရင္ ေရာဂါ ေပ်ာက္ကင္း ႏိုင္စြမ္း ဟာ ၅၁% ႐ွိပါတယ္.. ေရာဂါ ေပ်ာက္ကင္း ႏိုင္စြမ္း ဟာ အေျခ အေန အမ်ဳိးမ်ဳိး ေပၚ မူတည္ ပါတယ္.. စီပိုး မ်ဳိးကြဲ အမ်ဳိး အစား၊ ပိုးေကာင္ေရ၊ အသည္း ဆဲလ္ ထိခိုက္ မႈ အေျခ အေန၊ လတ္တ ေလာ ပိုး၀င္ျပီး ကုသ ျခင္းနဲ႔ ပိုး၀င္ ျပီး အခ်ိန္ ၾကာမွ ကုသျခင္း ကြာျခားခ်က္ အေျခ အေန၊ လိင္ ကြာျခားျခင္း၊ အသက္ အ႐ြယ္ ကြာျခား ခ်က္၊ အသည္း ထိခိုက္ျခင္း ျဖစ္ေစ တဲ့ အျပဳ အမူ အေန အထိုင္ စသည့္ အခ်က္မ်ား ေပၚ မူတည္ ပါတယ္..

ေရာဂါ ကာကြယ္ ျခင္းအေန နဲ႔ မလို အပ္ပဲ ေသြး သြင္းမႈ မခံယူပဲ မျဖစ္ မေန လိုအပ္ ပါက ေသခ်ာစြာ စစ္ေဆး ရန္၊ ေဆးထိုး ပိုက္ ေဆးထိုး အပ္မ်ား ကို မွ်ေ၀ သံုးစြဲ ျခင္း မျပဳရန္၊ မသန္႔႐ွင္းေသာ ကိရိယာ မ်ားျဖင့္ ေဆးမင္ ေၾကာင္ထိုး ျခင္း ဓါတ္အပ္ စိုက္ျခင္း မျပဳ လုပ္ရန္၊ ေဆး၀န္ ထမ္းမ်ား အေနျဖင့္ မေတာ္ တဆ ထိခိုက္ မႈျဖစ္ေစ မည့္ အျပဳ အမူ မ်ဳိး ေရွာင္ၾကဥ္ ရန္ နဲ႔ ကာကြယ္ ထားရန္၊ လိင္ဆက္ ဆံရာ တြင္ အကာ အကြယ္ ကြန္ဒံုး အသံုး ျပဳရန္၊ သြားတိုက္တံ မုတ္ဆိတ္ ရိပ္ဓါး လက္သည္း ညွပ္ မ်ားကို မွ်ေ၀ သံုးစြဲ ျခင္း မျပဳရန္ တို႔ ျဖစ္ပါတယ္.. တစ္လင္ တစ္မယား အိမ္ေထာင္ ေရး ေစာင့္ထိန္း ေသာ စံုတဲြ မ်ား အေနျဖင့္ တစ္ဦးဦး တြင္ စီပိုး ႐ွိပါက တာ႐ွည္ စြာ ကြန္ဒံုး အသံုး ျပဳရန္ မလို အပ္ေၾကာင္း ေရာဂါ ကာကြယ္ ထိန္းခ်ဳပ္ေရး စင္တာ (CDC) မွ ထုတ္ျပန္ ထားပါတယ္.. သာမန္ လက္ဆြဲ ႏႈတ္ဆက္ ျခင္း၊ နမ္း႐ႈတ္ျခင္း၊ အတူ စားသံုး သြားလာ ေနထိုင္ ျခင္းတို႔ ျဖင့္ ေရာဂါ ကူးစက္ ႏိုင္ျခင္း မ႐ွိပါ.. စားေသာက္ ေနထိုင္မႈ ပံုစံ အားျဖင့္ အရက္ နဲ႔ အရက္ အုပ္စု ၀င္ (ဘီယာ၊ ထန္းရည္၊ ၀ိုင္) တို႔ဟာ အသည္း အမာ႐ြတ္ ထင္ျခင္း အသည္း ေျခာက္ျခင္း ျဖစ္လြယ္ သျဖင့္ ေရွာင္ၾကဥ္ ရပါမယ္.. သံဓါတ္ မ်ားေသာ အားေဆး၊ သံဓါတ္ မ်ားေသာ အစား အစာ (နီေသာ အသား၊ အသည္း၊ ကလီစာ) မ်ားစြာ စားသံုး ျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ ရပါမယ္.. ဗိုက္တာ မင္စီ ဟာ အူမွ သံဓါတ္ စုပ္ယူ မႈ မ်ားေစ သျဖင့္ မ်ားစြာ စားသံုး ျခင္းမွ ေ႐ွာင္ၾကဥ္ ရပါမယ္..

စီပိုး ကူးစက္ ခံရ သူဟာ အျခား ေအ ပိုး နဲ႔ ဘီပိုး ကာကြယ္ေဆး မ်ားကို ထိုးႏွံ ထားရ ပါမယ္.. ေရာဂါ ပိုး ႏွစ္မ်ဳိး ကူးစက္ ခံရ ပါက အသည္း ေျခာက္ျခင္း ပိုမို ဆိုး႐ြား ေစလို႔ ေနာက္ တစ္မ်ဳိး မကူးစက္ ေစရန္ ကာကြယ္ ရျခင္း ျဖစ္ပါတယ္.. ဒါ့ေၾကာင့္ အသည္း ေရာင္စီ ေရာဂါ ပိုး ကူးစက္ ခံရ ပါက တတ္ကၽြမ္း ေသာ ဆရာ၀န္ မ်ားနဲ႔ တိုင္ပင္ ကုသ ျပီး လိုက္နာ ေနထိုင္ စရာ မ်ားကို ဂ႐ု စိုက္လိုက္ နာေနထိုင္ သင့္ပါ ေၾကာင္း ေရးသား လိုက္ရ ပါတယ္.. အာလံုး အသည္း ေရာဂါ အေပါင္းမွ ကင္းေ၀း ျပီး က်န္းမာ ႐ႊင္လန္း ႏိုင္ပါေစ...။

References;
http://www.medicinenet.com/hepatitis_c/article.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/Hepatitis_C

Readers' Comments (11)

11 Response to " အသည္းေရာင္အသား၀ါစီေရာဂါ (Hepatitis C Infection)

ဆက္ဖတ္ရန္>>>